Υπέρβαρος και fit ή αδύνατος και “unhealthy”;

Η παχυσαρκία είναι μια επιδημία που πλήττει κυρίως τις ΗΠΑ αλλά και πολλές ανεπτυγμένες Ευρωπαϊκές χώρες. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ σε συνεργασία με επιστήμονες Υγείας προσπαθούν να εφαρμόσουν προγράμματα ενημέρωσης και επιμόρφωσης του πληθυσμού σχετικά με τις επιπτώσεις της παχυσαρκίας κατά την παιδική ηλικία αλλά και στην ενήλικη ζωή.

Την περασμένη εβδομάδα το C.D.C (Child Development Center) κυκλοφόρησε τα νέα ποσοστά παχυσαρκίας των ΗΠΑ τα οποία φαίνεται να έχουν πέσει δραματικά σε παιδιά ηλικίας 2 έως 5 ετών, ενώ τα ποσοστά συνολικής παχυσαρκίας παραμένουν σταθερά. Η εικόνα αυτή θα έπρεπε να χαροποιεί τους επιστήμονες καθώς η διατροφική παρέμβαση και επιμόρφωση του πληθυσμού απέδωσε καρπούς. Τα ποσοστά ανάπτυξης διαφόρων ασθενειών που σχετίζονται με την παχυσαρκία αναμένονται χαμηλότερα μέσα στα επόμενα χρόνια και το κόστος υγειονομικής περίθαλψης για την κυβέρνηση των ΗΠΑ, εξίσου θα μειωθεί.

Ωστόσο, νέα έρευνα που δημοσιεύθηκε στο European Heart Journal έδειξε ότι οι υπέρβαροι και παχύσαρκοι άνθρωποι δεν διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο θανάτου από καρδιαγγειακές παθήσεις ή καρκίνο σε σχέση με όσους βρίσκονται εντός των φυσιολογικών ορίων βάρους, αλλά εξαρτάται από τις καθημερινές τους συνήθειες. Αναλύοντας, τα παραπάνω δεδομένα αντιλαμβανόμαστε ότι το βάρος και το ύψος ενός ατόμου που επηρεάζουν τον Δείκτη Μάζας Σώματος του, δεν είναι αξιόπιστος δείκτης παχυσαρκίας.

Το ερώτημα είναι: μπορεί κανείς να είναι υπέρβαρος ή παχύσαρκος και να είναι «fit» ή να είναι αδύνατος και λιγότερο υγιής.

Μπορεί. Και, αυτό έχει να κάνει με τις καθημερινές συνήθειες και τις ανθυγιεινές επιλογές ενός ατόμου για μεγάλα χρονικά διαστήματα και όχι με το βάρος του. Η αναλογία μυών και λίπους στο σώμα είναι αυτή που παίζει καθοριστικό ρόλο στην μείωση του κινδύνου εμφάνισης διαφόρων επιπλοκών.

Για παράδειγμα ένας αρσιβαρίστας μετρίου αναστήματος και βάρους 90 κιλών συνήθως έχει Δείκτη Μάζας Σώματος που τον κατατάσσει στα υπέρβαρα ή παχύσαρκα άτομα. Όχι, μόνο δεν είναι παχύσαρκος αλλά έχει και μικρότερο ποσοστό λίπους στο σώμα του από αυτό μιας φυσιολογικής ενήλικης γυναίκας που ζυγίζει μόλις 50 κιλά, δεν έχει γυμναστεί ποτέ και καθημερινά τρώει οποιαδήποτε ανθυγιεινή τροφή της αρέσει, χωρίς να παχαίνει. Κοιτώντας τα δυο αυτά άτομα η κοπέλα φαίνεται σχεδόν «η μισή» σε όγκο από τον αρσιβαρίστα αλλά σύμφωνα με τα αποτελέσματα της παραπάνω μελέτης διατρέχει μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξει σακχαρώδη διαβήτη, καρδιαγγειακά νοσήματα ή αρτηριακή πίεση από τον αρσιβαρίστα. Η διαπίστωση αυτή έρχεται σε αντίθεση με την επικρατούσα αντίληψη ότι «το βάρος από μόνο του είναι δείκτης υγείας». Συνάδει ωστόσο, με τα αποτελέσματα μιας άλλης έρευνας της Ευρωπαϊκής εταιρείας καρδιολογίας η οποία υποστηρίζει ότι ο κίνδυνος πρόωρου θανάτου δεν σχετίζεται με την παχυσαρκία αλλά με τον τρόπο με τον οποίο διανέμεται το λίπος μέσα στο σώμα μας.

Αρκετά συχνά ακούμε φράσεις όπως «εσύ είσαι αδύνατος» μπορείς να φας ότι θέλεις , είσαι αδύνατος άρα μειώνεις τον κίνδυνο να αναπτύξεις αρκετές ασθένειες που στο μυαλό μας κατά κόρον σχετίζονται με την παχυσαρκία. Το γεγονός ότι κάποιος είναι αδύνατος και έχει την τάση να παραμένει αδύνατος για αρκετό καιρό δεν σημαίνει ταυτόχρονα ότι η διατροφή του είναι προσεγμένη ή ότι η κατανομή και το ποσοστό λίπους σώματος είναι ανάλογο του βάρους του.

Το κοιλιακό λίπος αποτελεί σοβαρό παράγοντα για την αύξηση του κινδύνου σε χρόνιες ασθένειες. Παλαιότερες αλλά και σύγχρονες έρευνες αποδεικνύουν ότι η κοιλιακή παχυσαρκία είναι πολύ πιο επικίνδυνη από την συνολική παχυσαρκία του σώματος καθώς όπως προαναφέρθηκε ο τρόπος που κατανέμεται το λίπος στο σώμα μας παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη ασθενειών όπως οι καρδιακές παθήσεις, το εγκεφαλικό, το μεταβολικό σύνδρομο και ο διαβήτης. Η μέτρηση του ενδοκοιλιακού λίπους στο σώμα μας είναι δύσκολη, διότι ακόμα και τα άτομα με χαμηλό ΔΜΣ, μπορεί να έχουν υψηλό επίπεδο λίπους. H κοιλιακή παχυσαρκία μετράται ως περίμετρο μέσης μεγαλύτερη από 40 εκατοστά για τους άνδρες και 35 εκατοστά για τις γυναίκες, καθώς και μια αναλογία μέσης-ισχίων πάνω από 0,9 για τους άνδρες και 0,85 για τις γυναίκες. Οι γυναίκες φαίνεται να εμφανίζουν αύξηση του λίπους στην κοιλιακή χώρα συνήθως μετά την εμμηνόπαυση κυρίως λόγω ορμονικών διαταραχών.

Εκτός από τις ορμονικές αλλαγές που συμβαίνουν στο σώμα μας, η αποχή από κάθε είδους φυσική δραστηριότητα είναι συχνά αιτία για τα αυξημένα ποσοστά σπλαχνικού λίπους. Το αντίστροφο είναι επίσης αληθές. Το ενδοκοιλιακό λίπος μειώνεται με την τακτική άσκηση. Επιπρόσθετα, η διατροφή του ατόμου παίζει καθοριστικό ρόλο στη ρύθμιση του μεταβολικού ρυθμού ο οποίος με τη σειρά του φαίνεται να επηρεάζει την πιθανότητα ανάπτυξης διαφόρων ασθενειών.

Τι εννοούμε όταν λέμε μεταβολικά ενεργός;

Για παράδειγμα ένας άνθρωπος που ταλαιπωρείται για μεγάλα χρονικά διαστήματα με ακραίες και εξαντλητικές δίαιτες, πιθανόν να έχει ταλαιπωρήσει τον οργανισμό του και ο μεταβολισμός του να μην λειτουργεί σωστά. Σε αυτό το σημείο φτάνει να αναφέρουμε ότι ο μεταβολισμός ενός ατόμου μπορεί να «κολλήσει» διότι το σώμα βρίσκεται καιρό σε ασιτία και πλέον έχει την τάση οποιαδήποτε μορφή τροφής και να του προσφέρουμε είτε αυτή προέρχεται από υδατάνθρακες πρωτεΐνες ή λίπη να την αποθηκεύει ως λίπος για να μπορέσει να επιβιώσει. Έτσι, ακόμα και αν ένα άτομο φαίνεται αδύνατο, δεν σημαίνει επίσης ότι το ποσοστό του λίπους σώματος είναι εξίσου χαμηλό. Αντίθετα, το ποσοστό του λίπους είναι υψηλό και η μυϊκή μάζα βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα καθώς οι μυς του σώματος δεν «τρέφονται σωστά. Η φυσική δραστηριότητα είναι κύριος παράγοντας για την εξασφάλιση του υγιούς βάρους σώματος το οποίο θα φαίνεται υγειές αλλά και θα είναι. Η άσκηση αποδεδειγμένα μπορεί να ρυθμίσει το μεταβολισμό μας, να επηρεάσει θετικά όλα τα όργανα του σώματος και να συμβάλλει στην εύρυθμη λειτουργία του ορμονικού μας συστήματος. Με τον τρόπο αυτό το άτομο είναι μεταβολικά υγιές ακόμα και αν το βάρος του δεν είναι το ιδανικό.

Τα παραπάνω δεδομένα δεν αποτελούν δικαιολογία για να παραμείνει ένα άτομο υπέρβαρο ή παχύσαρκο. Αντίθετα, προτρέπει ακόμα και τα αδύνατα άτομα να υιοθετήσουν έναν καλύτερο τρόπο ζωής. Είναι, ένας τρόπος να εξηγήσουμε την σπουδαιότητα της σωστής διατροφής και άσκησης στη ζωή μας.

Βιβλιογραφία

Angeras O. et al.Evidence for obesity paradox in patients with acute coronary syndromes: a report from the Swedish CoronaryAngiography and Angioplasty Registry. Eur Heart J. 2013 Feb;34(5):345-53

C.D.C. Child Development Center. Obesity and extreme obesity rates decline among low-income preschool children. (Data from the Journal of the American Medical Association)

Centers for Disease Control and Prevention. Trends in the Prevalence of Extreme Obesity Among US Preschool-Aged Children Living in Low-Income Families, 1998-2010. JAMA. 2012; 308 (24): 2563-2565

Farrell SW et al. Cardiorespiratory fitness, body mass index, and heart failure mortality in men: Cooper Center Longitudinal Study. Circ Heart Fail. 2013 Sep 1;6(5):898-905

Kelly KR et al. Lifestyle-Induced Decrease in Fat Mass Improves Adiponectin Secretion in Obese Adults. Med Sci Sports Exerc. 2014 Feb 4

Mostofsky E et al. Outbursts of anger as a trigger of acute cardiovascular events: a systematic review and meta-analysis. Eur Heart J. 2014 Mar 3

Ortega F.B. et al.The intriguing metabolically healthy but obese phenotype: cardiovascular prognosis and role of fitness. European Heart Journal. doi:10.1093/eurheartj/ehs174

Thomas EL et al. The missing risk: MRI and MRS phenotyping of abdominal adiposity and ectopic fat. Obesity (Silver Spring). 2012 Jan;20(1):76-87