Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών και διατροφή

Το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS) αποτελεί μια πολύ συνηθισμένη κληρονομήσιμη ενδοκρινολογική διαταραχή που πλήττει το 5-10% των γυναικών που βρίσκονται στην αναπαραγωγική ηλικία. Η σπουδαιότητα του συνδρόμου είναι μεγάλη, όπως καθορίζεται από τις εκδηλώσεις και τη συσχέτισή του με άλλες παθήσεις.

Το πιο συνηθισμένο χαρακτηριστικό του συνδρόμου των πολυκυστικών ωοθηκών είναι η υπερπαραγωγή ανδρογόνων από τις ωοθήκες και πιθανόν και από τα επινεφρίδια.

Εκδηλώνεται:

ως πιο έντονη από το φυσιολογικό τριχοφυΐα στις γυναίκες

διαταραχές του καταμήνιου κύκλου και σε αρκετές περιπτώσεις ανικανότητα ωορρηξίας και στειρότητα.

Παρατηρείται:

Αυξημένη αρωματοποίηση των ανδρογόνων και μεγάλη παραγωγή οιστρογόνων, γεγονός που προδιαθέτει για νεοπλασίες του ενδομητρίου και του μαστού

Ανωμαλίες στην έκκριση των γοναδοτροπινών, δηλαδή διαταράσσεται και η υποθαλαμική ρύθμιση

Η διατροφή αποτελεί σημαντική θεραπευτική παρέμβαση για το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών, αφού το σύνδρομο συνοδεύεται από μεταβολικές διαταραχές.

Η αντίσταση στην ινσουλίνη και η συνεπαγόμενη υπερινσουλιναιμία παρατηρείται στις περισσότερες παχύσαρκες και μη, ασθενείς. Η υπερινσουλιναιμία αποτελεί μία παράμετρο του μεταβολικού συνδρόμου (σύνδρομο Χ), ενώ είναι πολύ συνηθισμένη η παρουσία και των υπόλοιπων χαρακτηριστικών του μεταβολικού συνδρόμου, δηλαδή η δυσλιπιδαιμία και η υπέρταση. Η αντίσταση στην ινσουλίνη έχει συσχετιστεί και με τις ενδοκρινολογικές διαταραχές του συνδρόμου, τις οποίες φαίνεται από τις διάφορες έρευνες ότι εντείνει, ενώ προδιαθέτει και για αυξημένη νοσηρότητα από καρδιαγγειακά νοσήματα και σακχαρώδη διαβήτη.

Διατροφική παρέμβαση:

Η αύξηση του βάρους είναι ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά του συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών και συνοδεύεται από εναπόθεση του λίπους στην περιοχή της κοιλιάς. Η αύξηση του κοιλιακού λίπους με τη σειρά της συνδέεται με άλλες επιβλαβείς επιπτώσεις της κοιλιακής παχυσαρκίας, όπως η αύξηση του κινδύνου εμφάνισης καρδιακών νοσημάτων. Οι επιστήμονες υγείας προσπαθούν να δημιουργήσουν ένα διατροφικό πλάνο που στόχο έχει να μειώσει τα συμπτώματα, να συμβάλλει στον καλύτερο έλεγχο του βάρους και να ρυθμίσει όσο το δυνατόν πιο σωστά τον κύκλο των γυναικών που εμφανίζουν το σύνδρομο.

Ορισμένες μέθοδοι όπως :

Η απώλεια βάρους για τις υπέρβαρες ή τις παχύσαρκες ασθενείς

η μειωμένη πρόσληψη λίπους και απλών σακχάρων

η αυξημένη πρόσληψη φυτικών ινών

η ένταξη της φυσικής δραστηριότητας στην καθημερινότητα

κατανάλωση πολλών και μικρών γευμάτων

φαίνεται ότι αποτελούν τις παρεμβάσεις που πρέπει να λαμβάνουν χώρα στις πάσχουσες, αφού τα μέχρι σήμερα ερευνητικά δεδομένα υποδηλώνουν μεγάλη ευεργετική επίδραση στις εκδηλώσεις του συνδρόμου. Η πιστή συμμόρφωση με την κατάλληλη διαιτητική παρέμβαση μπορεί να αντικαταστήσει της χορήγηση κάποιων φαρμακευτικών σκευασμάτων, όπως τους ευαισθητοποιητές της ινσουλίνης.

Η αντισυλληπτική αγωγή ή η χορήγηση αντιανδρογόνων είναι η κυριότερη μέχρι σήμερα θεραπευτική παρέμβαση καθώς μειώνουν σημαντικά τα περισσότερα συμπτώματα του συνδρόμου. Ωστόσο, δεν έχουν μόνιμα αποτελέσματα και όταν διακοπεί η χρήση τους, τα συμπτώματα επανεμφανίζονται. Η συμμόρφωση σε ένα διαιτολόγιο που μπορεί να μειώσει όσο το δυνατόν τα συμπτώματα είναι με τα μέχρι τώρα δεδομένα η σωστότερη επιλογή.

Παχυσαρκία και σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών:

Ολοένα και περισσότερες έρευνες αποδεικνύουν ότι η παχυσαρκία είναι άμεσα συνδεδεμένη με το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών ενώ η απώλεια βάρους μπορεί να βοηθήσει στην μείωση των συμπτωμάτων σου συνδρόμου.

Σε πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύθηκε στο Indian Journal of Endocrinology and Metabolism αξιολογήθηκε το ανθρωπομετρικό και διατροφικό προφίλ γυναικών με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, συγκρινόμενο με το ανθρωπομετρικό προφίλ ίσου αριθμού γυναικών που δεν έπασχαν από το σύνδρομο. Παρατηρήθηκε ότι, οι γυναίκες με σύνδρομο είχαν σημαντικά μεγαλύτερο βάρος και αυξημένη τριχοφυΐα σε σχέση με το δείγμα υγιούς πληθυσμού. Διατροφικά, κατανάλωναν μεγαλύτερη ποσότητα θερμίδων και κυρίως λίπους σε σχέση με τις φυσιολογικές γυναίκες ενώ εμφάνιζαν αυξημένη κοιλιακή παχυσαρκία πιθανόν λόγω αυξημένων ανδρογόνων που περιλαμβάνει το σύνδρομο. Τέλος, τα συμπτώματα του συνδρόμου ήταν πιο έντονα σε παχύσαρκες και υπέρβαρες γυναίκες σε σχέση με αυτές φυσιολογικού βάρους.

Απώλεια βάρους:

Η απώλεια βάρους αποδεδειγμένα βελτιώνει την ενδοκρινική λειτουργία και μειώνει τα συμπτώματα υπογονιμότητας που παρουσιάζουν οι γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών. Ακόμα και μια μικρή απώλεια βάρους της τάξεως του 5% σε υπέρβαρες ή παχύσαρκες γυναίκες, μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης συνοδών προβλημάτων όπως είναι η ισνουλιναιμία και οι καρδιακές παθήσεις ενώ ταυτόχρονα βελτιώνει την αναπαραγωγική λειτουργία.

Η μείωση του βάρους μιας γυναίκας με σύνδρομο είναι σημαντική ανεξάρτητα από τον τύπο του διαιτολογίου που θα ακολουθήσει με σκοπό να χάσει βάρος. Οι ερευνητές στην προσπάθειά τους να βρουν ένα διαιτολογικό σχήμα που θα βοηθήσει άμεσα στην μείωση του συμπτωμάτων του συνδρόμου, χορήγησαν δυο υποθερμιδικά διαιτολόγια με διαφορετική σύσταση σε γυναίκες με σύνδρομο POS.

Οι συμμετέχουσες τυχαιοπηήθηκαν στις δυο διαφορετικές υποθερμιδικές δίαιτες. Η πρώτη είχε υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη (30% πρωτεΐνη, 40% υδατάνθρακες, 30% λίπος) και η άλλη υψηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες ( 15% πρωτεΐνη, 55% υδατάνθρακες και 30% λίπη). Και στις δυο δίαιτες η περιεκτικότητα σε λίπος διατηρήθηκε σταθερή. Τόσο η πρώτη όσο και η δεύτερη δίαιτα κατάφεραν να οδηγήσουν σε σημαντική απώλεια βάρους αν και δεν υπήρξε σημαντική διαφορά στη μέση απώλεια βάρους και των δυο ομάδων. Ωστόσο, και οι δύο δίαιτες κατάφεραν να βελτιώσουν τον μεταβολισμό και τις ανωμαλίες στην αναπαραγωγική λειτουργία, με χαρακτηριστική μείωση των κυκλοφορούντων ανδρογόνων.

Συμπερασματικά, οι παχύσαρκες γυναίκες που ολοκλήρωσαν την βραχυπρόθεσμη υποθερμιδική δίαιτα, κατάφεραν να χάσουν βάρος, γεγονός που επέφερε σημαντική βελτίωση στην αναπαραγωγική τους λειτουργία. Η αυξημένη πρόσληψη πρωτεΐνης που λάμβαναν οι γυναίκες που ακολουθούσαν υπερπρωτεινική δίαιτα δεν επέφερε σημαντικό όφελος στην βελτίωση της κατάστασης όμως χρειάζεται περεταίρω διερεύνηση και σε άλλα δείγματα παχύσαρκων γυναικών που πάσχουν από το σύνδρομο. Αυτό, πρακτικά σημαίνει πως η απώλεια βάρους είναι σημαντική ανεξάρτητα από την ποιότητα της διατροφής του ατόμου. Ωστόσο, πρόσφατα ευρήματα υποστηρίζουν πως η ποιότητα της διατροφής παίζει σημαντικό ρόλο στην βελτίωση της κατάστασης των γυναικών με PCOS.

Διατροφή και άσκηση:

Πρόσφατες ερευνητικές μελέτες δείχνουν ότι ο συνδυασμός μιας ισορροπημένης διατροφής με ταυτόχρονη άσκηση βελτιώνει τα χαρακτηριστικά των ενδοκρινών αδένων, την αναπαραγωγική λειτουργία και μειώνει τον καρδιομεταβολικό κίνδυνο, που συνάδουν με το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, ακόμη και χωρίς σημαντική απώλεια βάρους. Μία δίαιτα χαμηλή σε λίπος που φτάνει έως και το 30% της συνολικής ημερήσιας κατανάλωσης εκ των οποίων το χαμηλότερο ποσοστό να προέρχεται από κορεσμένα λίπη μπορεί να επιφέρει σημαντική μείωση των συμπτωμάτων. Ακόμη, η αυξημένη πρόσληψη υδατανθράκων συμβάλλει στην εμφάνιση δισλιπιδιαμίας στην αύξηση βάρους καθώς επίσης διεγείρει την πείνα και αυξάνει την όρεξη για κατανάλωση περισσότερων υδατανθράκων. Η ενσωμάτωση της άσκησης έστω και 30 λεπτά περπάτημα ημερησίως βοηθάει στην ρύθμιση της γλυκαιμικής κατάστασης και στον έλεγχο του βάρους μας.

Η πρόληψη των θερμίδων θα πρέπει να διανέμεται μεταξύ πολλών γευμάτων την ημέρα με χαμηλή πρόσληψη σνακ και ροφημάτων. Αρκετές φορές η χρήση φαρμάκων είτε για την βελτίωση της αντίστασης στην ινσουλίνη (που είναι ένα από τα κύρια συμπτώματα του συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών), είτε για την απώλεια βάρους, είναι δικαιολογημένη καθώς μπορεί να βοηθήσει στην βελτίωση των συμπτωμάτων.

Διατροφικές συστάσεις:

Το διατροφικό σχήμα που ενδείκνυται για τις γυναίκες με PCOS μοιάζει με εκείνο που χορηγείται σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη και είναι πολύ κοντά στο πρότυπο της Μεσογειακής διατροφής.

• Περιορισμός της κατανάλωσης απλών υδατανθράκων, στην κατηγορία στη οποία ανήκουν: ζάχαρη και τα υποπροϊόντα της, λευκό ψωμί και προϊόντα που παρασκευάζονται από αυτό, ζυμαρικά και κομπόστες, πατατάκια, γαριδάκια, κέικ, κλπ.

• Κατανάλωση υδατανθράκων χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη που είναι πλούσιοι σε φυτικές ίνες όπως το πολύσπορο ψωμί και τα προϊόντα ολικής αλέσεως.

• Κατανάλωση λαχανικών ως σαλάτα ή βρασμένα μαζί με τα κύρια γεύματά σας με στόχο να κρατηθεί η καμπύλη του σακχάρου σε χαμηλά επίπεδα καθ’ολη τη διάρκεια της ημέρας. Για τον ίδιο λόγο, θα πρέπει να κατανέμετε σωστά τα γεύματά σας μέσα στη μέρα χωρίς να μένετε για αρκετή ώρα νηστικές.

• Περιορισμός της ζάχαρης και των επεξεργασμένων προϊόντων που περιέχουν ζάχαρη. Προτιμήστε γλυκαντικές ουσίες, όπως η στέβια.

• Περιορισμός των κορεσμένων λιπαρών. Μειώστε τα ζωικά λιπαρά που προέρχονται κυρίως από το κόκκινο κρέας, και τα υπο-προϊόντα του κρέατος όπως το βούτυρο, η κρέμα γάλακτος, το μαγειρικό λίπος, ή πέτσα των πουλερικών. Μειώστε την κατανάλωση τηγανητών τροφίμων στο ελάχιστο και εμπλουτίστε τη διατροφή σας με τα «καλά» λιπαρά που βρίσκονται στα λιπαρά ψάρια όπως ο σολομός, ο τόνος, το σκουμπρί, η ρέγγα και στους ξηρούς καρπούς.

• Περιορισμός της κατανάλωσης αλατιού και ενίσχυση του γεύματος με μπαχαρικά.

• Αυξημένη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών. Προτιμήστε κυρίως την κατανάλωση ωμών φρέσκων λαχανικών και φρούτων. Τα κύρια γεύματα σας θα πρέπει πάντα να συνοδεύονται από σαλάτα ή λαχανικά βρασμένα ή στον ατμό.

• Επαρκής ενυδάτωση του οργανισμού (8-10 υγρών/ημέρα).

• Αντικατάσταση των αναψυκτικών και των ποτών που είναι πλούσια σε ζάχαρη με ροφήματα όπως το πράσινο, τσάι, ο χυμός από ρόδι και άλλα «κόκκινα φρούτα) ή το γάλα με χαμηλά λιπαρά. Μπορείτε να πίνετε ένα με 2 φλιτζάνια καφέ (χωρίς ζάχαρη ή με στέβια).

• Αύξηση της φυσικής δραστηριότητας. Μια ώρα γρήγορο περπάτημα, ποδήλατο ή οποιαδήποτε μορφή αερόβιας με εναλλαγή αναερόβιας άσκησης ημερησίως , 3 με 4 φορές την εβδομάδα σε συνδυασμό με μια ισορροπημένη διατροφή, θα σας βοηθήσουν να χάσετε βάρος και να μειώσετε στο ελάχιστο τα συμπτώματα του συνδρόμου.

Βιβλιογραφία:

Ahmadi A., et al. “Anthropometric characteristics and dietary pattern of women with polycystic ovary syndrome”. Indian J Endocrinol Metab. 2013 Jul;17(4):672-6.

Katcher HI., et al. “Comparison of hormonal and metabolic markers after a high-fat, Western meal versus a low-fat, high-fiber meal in women with polycystic ovary syndrome”. Fertil Steril. 2009 Apr;91(4):1175-82

Liepa GU., et al. “Polycystic ovary syndrome (PCOS) and other androgen excess-related conditions: can changes in dietary intake make a difference?” Nutr Clin Pract. 2008 Feb;23(1):63-71.

Mehrabani HH., et al. “Beneficial effects of a high-protein, low-glycemic-load hypocaloric diet in overweight and obese women with polycystic ovary syndrome: a randomized controlled intervention study”. J Am Coll Nutr. 2012 Apr;31(2):117-25.

Stamets K., et al. “A randomized trial of the effects of two types of short-term hypocaloric diets on weight loss in women with polycystic ovary syndrome”. Fertil Steril. 2004 Mar;81(3):630-7.

Farshchi H., et al. “Diet and nutrition in polycystic ovary syndrome (PCOS): Pointers for nutritional management”. 2007; 27(8):762-773.