Ο χαρακτήρας μας επηρεάζει το βάρος και την προσπάθεια απώλειας βάρους λένε οι επιστήμονες

Έχετε σκεφτεί ποτέ ότι τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας σας είναι εν μέρει υπεύθυνα για την αγάπη προς τη σοκολάτα και τα αλμυρά snacks;

Επίσης, έχετε σκεφτεί ποτέ ότι παρατάτε εύκολα μια δίαιτα και πιάνετε μια άλλη επειδή είστε ένας παρορμητικός τύπος ανθρώπου;

Το βάρος μας, οι διατροφικές μας συνήθειες, η αδυναμία μας σε κάποια συγκεκριμένα τρόφιμα καθώς και το πώς θα συγκεντρωθούμε σε ένα πρόγραμμα διατροφής φαίνεται να επηρεάζονται από τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας μας, τις νευρωτικές καταστάσεις που βιώνουμε μέσα στο περιβάλλον μας και την κοινωνικότητα μας.

Επιστήμονες από το Εθνικό Ινστιτούτο Γηριατρικής των ΗΠΑ, με επικεφαλής τη νευροεπιστήμονα Angelina Sutin, ερεύνησαν στοιχεία που αφορούσαν 2.000 ανθρώπους για περισσότερα από 50 χρόνια, προσπαθώντας να βρουν κατά πόσον υπάρχει σύνδεση μεταξύ προσωπικότητας και βάρους. Για να τα καταφέρουν, βασίστηκαν στους «Πέντε Μεγάλους Παράγοντες της Προσωπικότητας» ή «Big Five» (τα χαρακτηριστικά που είναι ικανά να περιγράψουν την ανθρώπινη συμπεριφορά στις διάφορες εκφάνσεις της), οι οποίοι είναι: εξωστρέφεια, ευσυνειδησία, δεκτικότητα, συγκαταβατικότητα και συναισθηματική σταθερότητα.

Πρόκειται ουσιαστικά για την πρώτη έρευνα που μελέτησε τη σχέση μεταξύ προσωπικότητας και διακυμάνσεων του βάρους σε βάθος χρόνου. Τα αποτελέσματά της δημοσιεύτηκαν στο «Journal of Personality and Social Psychology».

Άνθρωποι παρορμητικοί, ανταγωνιστικοί και συναισθηματικά ασταθείς έχουν σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, έναν μεγαλύτερο κίνδυνο να καταλήξουν υπέρβαροι κάποια στιγμή στη ζωή τους.

Ας δούμε αναλυτικά λοιπόν τη διατροφική συμπεριφορά του καθενός ανάλογα με τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του:

Οι παρορμητικοί

Σε μια πασίγνωστη μελέτη που πραγματοποιήθηκε το 1972, Αμερικανοί ερευνητές έδωσαν σε μικρά παιδιά την επιλογή να φάνε ένα ζαχαρωτό στα επόμενα 5 λεπτά ή να φάνε δύο ζαχαρωτά στα επόμενα 15 λεπτά. Τα παιδιά που έδειξαν περισσότερη υπομονή φάνηκε να έχουν καλύτερες σχολικές επιδόσεις μέσα στα επόμενα χρόνια. Η υπομονή έχει άμεση σχέση και με την απώλεια βάρους. «Οι ανυπόμονοι και παρορμητικοί άνθρωποι δυσκολεύονται να χάσουν βάρος κι έτσι πρέπει να αποφεύγουν τους πειρασμούς» επισημαίνει ο Art Markman, PhD, καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Τέξας.

Αυτό επιβεβαιώνεται και από τη σύγχρονη έρευνα που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Appetite, όπου οι ερευνητές μελέτησαν τις 5 διαφορετικές προσωπικότητες των ατόμων μέσω ερωτηματολογίων που αφορούσαν την προσωπικότητα, τις διατροφικές συνήθειες και τις ξεχωριστές επιλογές τροφίμων σε πάνω από 1000 ενήλικες με μέσο όρο ηλικίας τα 55 έτη.

«Βρήκαμε ότι η προσωπικότητα ενός ατόμου, στην πραγματικότητα,  μπορεί να καθορίσει το λόγο που κάποιος τρώει καθώς και το τι επιλέγει να φάει», δήλωσε η Κάρμεν Keller, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης.

«Η έλλειψη ευσυνειδησίας οδηγεί τους ανθρώπους να τρώνε παρορμητικά και να χάνουν τον αυτοέλεγχο ειδικά όταν έρχονται σε επαφή με τρόφιμα εύγευστα και με έντονη μυρωδιά» εξήγησε. Οι νευρωτικοί άνθρωποι από την άλλη δεν παρασύρονται από τη μυρωδιά και τη γευστικότητα ενός τροφίμου, όμως έχουν την τάση να τρώνε πάρα πολλά τρόφιμα υψηλής θερμιδικής αξίας για να αντιμετωπίσουν τα αρνητικά συναισθήματα που τους διακατέχουν».

Οι κοινωνικοί – εξωστρεφείς

Η εξωστρέφεια, σε αντίθεση με τη νεύρωση ή την έλλειψη ευσυνειδησίας τείνει να έχει ως επί το πλείστον θετική χροιά στην κοινωνία, ωστόσο συνδέεται με δυνητικά ανθυγιεινές διατροφικές συνήθειες.

«Ένα εκπληκτικό αποτέλεσμα της μελέτης είναι ότι οι εξωστρεφείς άνθρωποι τρώνε περισσότερο λόγω εξωτερικών αιτίων – όπως μια ωραία μυρωδιά, η γεύση ή ακόμα και η εμφάνιση ενός πιάτου. Συχνά καταναλώνουν περισσότερο κρέας, γλυκά, αλμυρά φαγητά και ποτά πλούσια σε ζάχαρη»

«Θα μπορούσαμε να πούμε ότι όσο υψηλότερη είναι η κοινωνικότητα των εξωστρεφών ανθρώπων τόσο περισσότερα γεύματα έχουν με άλλους ανθρώπους συνήθως έξω από το σπίτι. Τα γεύματα έξω από το σπίτι ωστόσο είναι πιο παχυντικά, πλούσια σε λιπαρά και σερβίρονται σε μεγαλύτερες ποσότητες από αυτές που χρησιμοποιούμε συνήθως στο σπίτι.

Πράγματι, πολλές παρελθοντικές έρευνες έχουν δείξει ότι η κοινωνική μας συμπεριφορά επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τόσο το τι τρώμε όσο και το πόσο συχνά ασκούμαστε. Αξιοσημείωτο παράδειγμα αποτελεί μελέτη που αποδεικνύει ότι οι γυναίκες έχουν την τάση να μιμούνται τη διατροφική συμπεριφορά του συντρόφου τους και αλλάζουν εύκολα διατροφικές συνήθειες, όπως επίσης επηρεάζονται από τις φίλες τους που ασκούνται και ασκούνται και οι ίδιες περισσότερο.

Οι αξιόπιστοι

Είστε από τους ανθρώπους που βάζετε τα πάντα σε πρόγραμμα στη ζωή σας; Δεν σας αρέσει να αργείτε στα ραντεβού σας και όταν αποφασίζετε να διαβάσετε ένα βιβλίο βάζετε χρόνο μέσα στον οποίο θα το έχετε τελειώσει;

Τότε μάλλον το χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς σας είναι η ευσυνειδησία σας. Ως χαρακτηριστικό αυτό σας βοηθάει να επιλέξετε το πρόγραμμα διατροφής που σας ταιριάζει και να μείνετε προσκολλημένοι σε αυτό διότι θέτετε στόχους, τους οποίους θέλετε πάση θυσία να πετύχετε. Οι αξιόπιστοι άνθρωποι ωστόσο, έχουν την τάση να είναι και τελειομανείς γεγονός που τους δημιουργεί εμμονές σε βαθμό που ακόμα και αν καταφέρνουν να φέρουν εις πέρας πολλά πράγματα με τα οποία καταπιάνονται δεν περνούν αλώβητοι από αυτή τη διαδικασία. Τι σημαίνει αυτό; Ότι η αυστηρή προσκόλληση σε ένα πλάνο διατροφής μπορεί να σας κάνει να σκέφτεστε όλη την ώρα το φαγητό και αυτό να λειτουργήσει εναντίον σας.

Οι καταθλιπτικοί

Οι άνθρωποι που ανεβοκατεβαίνουν συχνά στα κιλά – «φαινομένο γιογιό» (απώλεια κιλών και τη σταδιακή επανάκτησή του) συνήθως διακρίνονται για τη συναισθηματική τους αστάθεια, ενώ έχουν και χαμηλή ευσυνειδησία. Αυτά τα δύο χαρακτηριστικά οδηγούν, σύμφωνα με τη μελέτη της Angelina Sutin και της ομάδας της, σε αρνητικά συναισθήματα, παρορμητισμό και καταθλιπτικές σκέψεις, τα οποία σχετίζονται με τη σειρά τους με αυξομειώσεις του βάρους. Τα καταθλιπτικά άτομα συνήθως παρουσιάζουν αλλαγές στην όρεξή τους, οπότε είναι πολύ εύκολο να βιώσουν το «φαινόμενο γιογιό». Η συναισθηματική αυτή αστάθεια, σε συνδυασμό με έλλειψη αυτοελέγχου που συνδέεται με τη χαμηλή ευσυνειδησία, οδηγεί τα άτομα αυτά στην κατανάλωση τροφίμων συνήθως γλυκών ή αλμυρών, ακόμα και εναλλαγή αυτών μεταξύ τους και τις περισσότερες φορές παρουσιάζουν βουλιμικά επεισόδια. Οι συναισθηματικά ανασφαλείς συνήθως δεν τρώνε για να χορτάσουν αλλά για να ικανοποιήσουν ή να τιμωρήσουν τον εαυτό τους και συνήθως τα τρόφιμα που επιλέγουν έχουν τυπωθεί στο υποσυνείδητό τους από την παιδική τους ηλικία, ως συναισθηματικά υποκατάστατα.

Οι πρωινοί τύποι

Μελέτη που πραγματοποιήθηκε στην Αυστραλία έδειξε ότι τα άτομα που ξυπνούν νωρίς έχουν λιγότερες πιθανότητες να πάρουν πολλά κιλά. Αντίθετα, τα άτομα που κοιμούνται αργά και ξυπνούν αργά αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο παχυσαρκίας, ακόμη κι αν κοιμούνται τις ίδιες ώρες σε αριθμό με τα άτομα που ξυπνούν νωρίς.

Οι βραδινοί τύποι

Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια διαπίστωσαν ότι τα άτομα που κοιμούνται μετά τις 4 το πρωί καταναλώνουν κατά μέσο όρο 550 θερμίδες επιπλέον σε καθημερινή βάση. Το μεγαλύτερο ποσοστό αυτών των θερμίδων προερχόταν από λιπαρά και ανθυγιεινά φαγητά.

Συμπέρασμα:

Στο σύνολό τους, τα αποτελέσματα που αναφέρθηκαν από τους επιστήμονες υποδηλώνουν ότι ορισμένα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας μπορούν να θεωρηθούν ως «παράγοντες κινδύνου» για την υιοθέτηση ενός ανθυγιεινού τρόπου ζωής.

«Αυτά τα ευρήματα έρχονται για να τονίσουν τη σημασία των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας, όπως η νεύρωση και η ευσυνειδησία (δύο αντίρροπα χαρακτηριστικά) για μια ποικιλία συμπεριφορών που αφορούν την υγεία, συμπεριλαμβανομένης και της υγιεινής διατροφής», δήλωσε ο Tim Bogg, επίκουρος καθηγητής ψυχολογίας στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο Wayne, ο οποίος έχει μελετήσει την ευσυνειδησία σε συνάρτηση με την υγεία.

«Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι ένα πολύ σημαντικό μέρος του πολύπλοκου παζλ της διατήρησης μιας υγιεινής και ισορροπημένης διατροφής για καιρό έχει να κάνει με το χαρακτήρα μας. Επίσης, σχετίζεται άμεσα με τη συναισθηματική μας κατάσταση, η οποία επηρεάζεται άμεσα από το περιβάλλον στο οποίο κινούμαστε. Τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας αποτελούν το 2% μας, είναι γραμμένα στο DNA  μας και δεν αλλάζουν εύκολα, ωστόσο μετριάζονται ή μεγιστοποιούνται ανάλογα το περιβάλλον.

Για τους επιστήμονες υγείας  τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του κάθε ανθρώπου σχετίζονται με τη ρύθμιση της ευαισθησίας και την  αυτο-ελέγχου, καταστάσεις οι οποίες συνδέονται άμεσα με την τήρηση ενός προγράμματος διατροφής. Έτσι, ο αυτοέλεγχος φαίνεται να είναι σημαντικότερος από την  καταμέτρηση θερμίδων ή την αποφυγή λιπαρών φαγητών.

Το «γνώθι σαυτόν» αποτελεί μια πτυχή για την επιτυχή διαχείριση του βάρους, την κατανόηση του εαυτού μας και μας δείχνει τον τρόπο με τον οποίο θα ανταποκριθούμε σε μια αγχωτική μέρα στη δουλειά ή με τι θα “ταΐσουμε” το σώμα μας.

Για πιο λόγο δίνουμε τόση σημασία στα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας;

Λέτε στο μέλλον να βγουν δίαιτες με βάση το χαρακτήρα;

Στηριζόμενοι στα αποτελέσματα όλων των παραπάνω ερευνών αντιλαμβανόμαστε τη σπουδαιότητα του ιστορικού ενός εξεταζόμενου για έναν διατροφολόγο αλλά και για κάθε επιστήμονα υγείας. Η δημιουργία ενός προγράμματος απώλειας βάρους το οποίο ανταποκρίνεται στον ιδιαίτερο χαρακτήρα του κάθε ανθρώπου αυξάνει την πιθανότητα επιτυχίας του προγράμματος.«Το να ορίσουμε π.χ. συγκεκριμένες ώρες γευμάτων και να προσχεδιάσουμε μια δίαιτα είναι κινήσεις που θα μπορούσαν να βοηθήσουν αρκετούς να χάσουν τα κιλά που θέλουν, όχι όμως και τους παρορμητικούς, οι οποίοι θα είχαν καλύτερα αποτελέσματα αν π.χ. συμβουλεύονταν όποτε επιθυμούσαν ένα διαιτολογικό πρόγραμμα ακόμα και από το Ίντερνετ χωρίς να έχουν περιορισμούς. “Ελπίζουμε με την πλήρη διαλεύκανση της σχέσης μεταξύ προσωπικότητας και παχυσαρκίας να μπορέσουμε να αναπτύξουμε θεραπείες προσαρμοσμένες στις ανάγκες του κάθε ατόμου”.