Οι αρχαίοι Έλληνες μας κληροδότησαν το ρητό «νους υγιής εν σώματι υγιεί», το οποίο φαίνεται να επιβεβαιώνεται από σύγχρονους ερευνητές, που επεξεργάζονται την επίδραση της άσκησης στη λειτουργία του εγκεφάλου μας. Ένα υγιές σώμα σύμφωνα με τους αρχαίους Έλληνες προσφέρει και ψυχική υγεία – ισορροπία, ωστόσο μέχρι σήμερα δεν μπορούσαμε να βρούμε πως ακριβώς η δραστηριότητα ωφελεί τον εγκέφαλο.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Trends in Neurosciences, ερευνητές του Πανεπιστημίου της Αριζόνα υποστηρίζουν ότι η σχέση μεταξύ άσκησης και εγκεφάλου είναι προϊόν της εξελικτικής μας ιστορίας και του παρελθόντος μας ως κυνηγοί και τροφοσυλλέκτες.
Ο David Raichlen ανθρωπολόγος – αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα, μας συστήνει το «μοντέλο προσαρμοστικής ικανότητας» για να κατανοήσουμε, από την πλευρά της εξελικτικής νευροεπιστήμης, το πως η σωματική δραστηριότητα επηρεάζει τη δομή και τη λειτουργία του εγκεφάλου.
Ο Raichlen λέει ότι καθώς οι άνθρωποι μεταφέρθηκαν από μια σχετικά καθιστική ζωή σε ένα πιο φυσικά απαιτητικό τρόπο ζωής, αυτόν του «κυνηγού-συλλέκτη τροφών», πριν περίπου 2 εκατομμύρια χρόνια, το ανθρώπινο είδος άρχισαν να ασχολούνται με τα σύνθετα καθήκοντα της αναζήτησης τροφής τα οποία είναι σωματικά και διανοητικά απαιτητικά. Αυτό έκανε τη σωματική δραστηριότητα και τον εγκέφαλο να συνδεθούν μεταξύ τους.
“Πιστεύουμε ότι η φυσιολογία μας εξελίχθηκε για να ανταποκριθεί στην αύξηση της φυσικής δραστηριότητας και αυτές οι φυσιολογικές προσαρμογές αφορούσαν όχι μόνο τα οστά και τους μύες, αλλά και τον εγκέφαλό μας”
Η κατανόηση της σχέσης άσκησης-εγκεφάλου θα μπορούσε να βοηθήσει τους ερευνητές να βρουν τρόπους για να ενισχύσουν ακόμη περισσότερο τα οφέλη της άσκησης και να αναπτύξουν αποτελεσματικές παρεμβάσεις για τη μείωση της γνωστικής ικανότητας που σχετίζεται με την ηλικία ή ακόμα και για τις νευροεκφυλιστικές ασθένειες όπως η νόσος Αλτσχάιμερ.
Για παράδειγμα, οι περιοχές του εγκεφάλου που ωφελούνται περισσότερο από πολύπλοκες δραστηριότητας όπως είναι η αναζήτηση τροφής είναι αυτές που διαδραματίζουν ρόλο στη μνήμη, στην επίλυση προβλημάτων και στον προγραμματισμό. Οι ίδιες περιοχές ωφελούνται και από την άσκηση.
“Η αναζήτηση τροφής είναι μια περίπλοκη γνωστική συμπεριφορά”, δήλωσε ο Raichlen. “Κινούμαστε σε ένα τοπίο, χρησιμοποιούμε τη μνήμη όχι μόνο για να ξέρουμε που να πάμε αλλά και για να γυρίσουμε πίσω, άρα προσέχουμε το περιβάλλον μας. Παράλληλα κινούμαστε σε ένα σύνθετο έδαφος.
Το μοντέλο προσαρμοστικής ικανότητας θα μπορούσε να συμβάλει στην εξήγηση των ευρημάτων που δημοσίευσαν ο Raichlen και ο Alexander το 2016, δείχνοντας ότι οι εγκέφαλοι των δρομέων είναι πιο καλά συνδεδεμένοι σε σχέση με των μη δρομέων.
“Αν δεν ασχολείται κάποιος επαρκώς με την αερόβια δραστηριότητα, τότε αυτό μπορεί να είναι αιτία για μια πιο γρήγορη γήρανση του εγκεφάλου” δήλωσε ο Alexander.
Τα όργανά μας προσαρμόζονται στις πιέσεις που υφίστανται από το περιβάλλον, δήλωσε ο Raichlen, ένας άπληστος δρομέας και ειδικός στο τρέξιμο. “Για παράδειγμα, εάν ασκείστε, το καρδιαγγειακό σας σύστημα πρέπει να προσαρμοστεί για να επεκτείνει τη χωρητικότητά του, είτε μέσω της διεύρυνσης της καρδιάς ή της αύξησης των αγγείων σας, ώστε να μπορεί να παρέχει την απαιτούμενη ενέργεια. Αν δεν κάνετε αερόβια άσκηση, το σώμα μειώνει αυτή την ικανότητα για να εξοικονομήσει ενέργεια. Στην περίπτωση του εγκεφάλου, η καθιστική ζωή μπορεί να αρχίσει να τον ατροφεί”.
Η άσκηση στο σημερινό περιβάλλον το οποίο είναι μια διανοητική πρόκληση μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα επωφελής, δήλωσε ο Raichlen.
Βιβλιογραφία:
David A. Raichlen, Pradyumna K. Bharadwaj, Megan C. Fitzhugh, Kari A. Haws, Gabrielle-Ann Torre, Theodore P. Trouard, Gene E. Alexander. Differences in Resting State Functional Connectivity between Young Adult Endurance Athletes and Healthy Controls. Frontiers in Human Neuroscience, 2016; 10 DOI: 10.3389/fnhum.2016.00610
