Γονιμότητα και διατροφή

Οι παράγοντες που επηρεάζουν τη γονιμότητα είναι αρκετοί καθώς ο τρόπος ζωής και οι καθημερινές συνήθειες επηρεάζουν σημαντικά τη γονιμότητα τόσο των ανδρών όσο και των γυναικών . Τα άτομα που επιθυμούν να αυξήσουν τις πιθανότητες γονιμότητας θα πρέπει να κόψουν τις ‘κακές συνήθειες’ όπως είναι το άγχος, το κάπνισμα, ο καθιστικός τρόπος ζωής, η κατανάλωση αλκοόλ και η κατανάλωση ανθυγιεινών τροφών.

Μια θρεπτική και ισορροπημένη διατροφή γίνεται το μέσο για να δημιουργηθεί στο σώμα της γυναίκας το κατάλληλο περιβάλλον το οποίο θα ενισχύσει και θα διατηρήσει μια εγκυμοσύνη και όσον αφορά τον άνδρα, η σωστή διατροφή βοηθάει στην ποιότητα και ποσότητα του σπέρματος το οποίο είναι απαραίτητο για τη σύλληψη.

Πριν όμως δούμε ποιες τροφές περιλαμβάνει μια ισορροπημένη διατροφή για ενίσχυση της γονιμότητας, πάμε να δούμε συνοπτικά ορισμένες από τις ορμόνες που σχετίζονται με τη γονιμότητα.

 Γυναικείες ορμόνες-κλειδιά

Οι γυναικείες ορμόνες είναι πιο σύνθετες από τις ανδρικές. Οι βασικές από αυτές σχετίζονται κυρίως με την ρύθμιση του εμμηνορροϊκού κύκλου, την γονιμότητα και την αναπαραγωγή ,την ανάπτυξη των οργάνων αναπαραγωγής καθώς και στην πρόληψη της οστεοπόρωσης και των καρδιαγγειακών νοσημάτων.

Οιστραδιόλη – Οιστρογόνα

Τα οιστρογόνα ‘ταξιδεύουν’ στο αίμα και των δυο φύλων, αλλά βρίσκονται σε πολύ μεγαλύτερες συγκεντρώσεις  στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας. Είναι υπεύθυνες για την ανάπτυξη των μαστών, τη δημιουργία βλέννας στο στόμιο του τραχήλου για την ευκολότερη διείσδυση των σπερματοζωαρίων  και για τις ρυθμίσεις του εμμηνορροϊκού κύκλου. Η υπερβολική όμως συγκέντρωση οιστρογόνων παρατηρείται σε μια γυναίκα αναπαραγωγικής ηλικίας  λόγω της κατανάλωσης  τροφών που περιλαμβάνουν ορμόνες και στην ορμονική ανισορροπία.

Προγεστερόνη

Η προγεστερόνη είναι μια φυσική ορμόνη που παράγεται στο γυναικείο σώμα η οποία παράγεται από τις ωοθήκες και φτάνει σε υψηλά επίπεδα την 21^η ημέρα του κύκλου.Είναι υπεύθυνη να δημιουργεί ιδανικές συνθήκες για να δεχτεί το ενδομήτριο το γονιμοποιημένο ωάριο, να χαλαρώνει την μήτρα για να μη κάνει συσπάσεις και τέλος να καταστρέφει τα περίσσεια ωοθυλάκια, που δε χρειάζονται για τον συγκεκριμένο κύκλο.

• Επίσης, άλλες ορμόνες που επηρεάζουν περισσότερο την γυναίκα είναι η θυλακιότροπος(FSH), η ωχρινότροπος(LH), η γοναδοτροπίνη, η τεστοστερόνη και η ινσουλίνη.

 Ποιες τροφές περιλαμβάνονται σε μια ισορροπημένη διατροφή για ενίσχυση της γονιμότητας;

Μια ισορροπημένη και πλούσια σε θρεπτικά συστατικά διατροφή παίζει σημαντικό ρόλο αφού αυξάνει τις πιθανότητες σύλληψης. Μια τέτοια διατροφή θα πρέπει να περιλαμβάνει φρούτα, λαχανικά, ψάρια, όσπρια, προϊόντα ολικής άλεσης, άπαχο κρέας, γαλακτοκομικά προϊόντα, ενώ θα πρέπει να αποφεύγονται τα κορεσμένα  λιπαρά οξέα και οι επεξεργασμένοι υδατάνθρακες, η υπερβολική κατανάλωση καφεΐνης και το αλκοόλ. Θα πρέπει επίσης στη διατροφή να περιέχεται πρωτεΐνη, σίδηρος, βιταμίνη C καθώς και φυλλικό οξύ, γιατί οι ελλείψεις αυτών των θρεπτικών ουσιών συνδέονται με υψηλότερο κίνδυνο αποβολής.

Αναλυτικά ..

Γαλακτοκομικά

Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες, στην προσπάθεια τους για τεκνοποίηση οι γυναίκες μπορούν να καταναλώνουν πλήρη και βιολογικά γαλακτοκομικά προϊόντα όπως το γιαούρτι, το γάλα, το παγωτό τα οποία δεν δημιουργούν προβλήματα ωορρηξίας, ενώ τα άπαχα ή μερικώς αποβουτυρωμένα προκαλούν το αντίθετο λόγω της χαμηλότερης συγκέντρωσης οιστρογόνων σε αντίθεση με τα πλήρη. Γι αυτό το λόγο οι ερευνητές επισημαίνουν πως οι γυναίκες κατά τη διάρκεια των προσπαθειών σύλληψης να μην απομακρύνουν τα πλήρη γαλακτοκομικά προϊόντα από τη διατροφή τους.

Άπαχο κρέας

Όπως κοτόπουλο, γαλοπούλα και μοσχάρι χωρίς λίπος, κρέατα τα οποία εξασφαλίζουν το απαραίτητο σίδηρο που χρειάζονται οι γυναίκες σε αυτές τις περιπτώσεις και όχι περιττό λίπος.

Πράσινα λαχανικά και φρούτα

Τα φρέσκα φρούτα και λαχανικά είναι πλούσια σε βιταμίνες, αντιοξειδωτικά, φυτικές ίνες και άλλα πολύτιμα θρεπτικά συστατικά. Τα αντιοξειδωτικά συστατικά που περιέχονται όπως η βιταμίνη Α και Ε, το λυκοπένιο  και το β-καροτένιο  εξουδετερώνουν τις ελεύθερες ρίζες οι οποίες επηρεάζουν αρνητικά την ωρίμανση των ωαρίων, τις πιθανότητες γονιμοποίησης και την υγιή ανάπτυξη του εμβρύου.

Λαχανικά: σπανάκι, λάχανο, μαρούλι, μπρόκολο, σέσκουλο, πιπεριές, τομάτες, καρότα

Φρούτα : φράουλες, μούρα, δαμάσκηνα, ρόδια, βατόμουρα, αβοκάντο, σταφίδες και τα εσπεριδοειδή φρούτα τα οποία αυξάνουν την κινητικότητα του σπέρματος και προάγουν την ωορρηξία. Τέτοια φρούτα πλούσια σε βιταμίνη C είναι τα  πορτοκάλια, το γκρέιπφρουτ, το λεμόνι.

 Δημητριακά ολικής άλεσης

 Είναι πηγή  φυτικών ινών και βιταμίνης Β  και Ε  που είναι απαραίτητες για την ορμονική ισορροπία και την παραγωγή υγιών ωαρίων και σπερματοζωαρίων. Γυναίκες που επιθυμούν να συλλάβουν θα πρέπει να αποφεύγουν επεξεργασμένα λευκά δημητριακά όπως το λευκό αλεύρι, το λευκό ψωμί, το άσπρο ρύζι ,τα ζυμαρικά και το σιμιγδάλι.

Ψάρια

Πλούσια σε ω-3 λιπαρά οξέα ψάρια  όπως άγριος σολομός, σαρδέλες, ρέγκα ενισχύουν την παραγωγή των ορμονών, μειώνουν τη φλεγμονή και βοηθούν τη ρύθμιση του εμμηνορροϊκού κύκλου. Ωστόσο θα πρέπει να αποφεύγονται ψάρια με υψηλή περιεκτικότητα υδραργύρου κι αυτό γιατί ο υδράργυρος μπορεί να προκαλέσει υπογονιμότητα σε άνδρες και γυναίκες και η τοξικότητα του να προκαλέσει αποβολές. Ψάρια με υψηλή περιεκτικότητα σε υδράργυρο είναι ο καρχαρίας, το βασιλικό σκουμπρί, ο ξιφίας, το φαγκρί,  ο τόνος και το λυθρίνι.

Πικάντικες τροφές

Με τις πικάντικες τροφές αυξάνεται η ροή του αίματος στο σώμα εξασφαλίζοντας έτσι την καλή αιμάτωση του γενετικού συστήματος. Ειδικότερα, προτείνονται οι καυτερές πιπεριές για περιπτώσεις προσπάθειας σύλληψης γιατί προκαλούν την έκκριση ενδορφινών, οι οποίες είναι υπεύθυνες για τη μείωση του στρες και προσφέρουν αίσθηση χαλάρωσης που είναι βασική αίσθηση για να επιτευχθεί ο στόχος.

Φυλλικό οξύ

Το φυλλικό οξύ ανήκει στις βιταμίνες Β και βοηθά στη δημιουργία και την συντήρηση υγιών  κυττάρων και είναι απαραίτητο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και νωρίτερα, αφού βελτιώνει την ποιότητα των ωαρίων και μειώνει τον κίνδυνο των γενετικών ανωμαλιών της σπονδυλικής στήλης του εμβρύου.

Τροφές που περιέχουν φυλλικό οξύ είναι τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, το λάχανο, το σπανάκι, το μπρόκολο, το κουνουπίδι, το μαρούλι καθώς και τα δημητριακά, το ψωμί, τα ρεβίθια και τα φασολάκια.

Επίσης, προτείνονται από τους γυναικολόγους και συμπληρώματα βιταμινών φιλικού οξέος.

(Γονιμότητα και διατροφή)

Τι θα πρέπει να αποφεύγετε για να έχετε τα επιθυμητά αποτελέσματα;

Κορεσμένα λιπαρά: Θα πρέπει να αποφεύγονται τα κορεσμένα λιπαρά τα οποία βρίσκονται στις επεξεργασμένες και τυποποιημένες τροφές όπως πατατάκια, γαριδάκια, ντόνατς , στο λίπος του βοδινού κρέατος και του αρνιού και παραγόμενα προϊόντα αυτών.

Αλκοόλ: έρευνες δείχνουν ότι το αλκοόλ επιδρά αρνητικά στη γονιμότητα και μειώνει της πιθανότητες σύλληψης. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι αλλάζει τα επίπεδα των οιστρογόνων, τα οποία επηρεάζουν την εμφύτευση του ωαρίου και μπορεί να προκαλέσει ανωορρηξία. Αυτό ισχύει για την αυξανόμενη κατανάλωση αλκοόλ, γιατί ένα ποτήρι κρασί ημερησίως και κατά προτίμηση κατά τη διάρκεια του γεύματος μπορεί να είναι και ευεργετικό.

Ζάχαρη: Με το να καταναλώνει μια γυναίκα ζάχαρη κατά τη διάρκεια προσπάθειας σύλληψης μπορεί να προκαλέσει τα αντίθετα αποτελέσματα. Η ζάχαρη αυξάνει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, το οποίο με τη σειρά του προκαλεί διαταραχές σε απαραίτητες για τη γονιμότητα ορμόνες. Θα πρέπει να αποφεύγονται τα γλυκά, τα μπισκότα, τα κέικ, τα αναψυκτικά, τα παγωτά, οι συσκευασμένοι χυμοί και να αντικαθίστανται από φυσικούς χυμούς φρούτων οι οποίοι είναι πλούσιοι σε βιταμίνες.

‘Θα πρέπει επίσης να μειωθεί η κατανάλωση καφεΐνης τόσο κατά τη προσπάθεια της σύλληψης όσο και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, όπως επίσης και το κάπνισμα, το οποίο είναι γνωστό ότι επηρεάζει την ποιότητα των ωαρίων της γυναίκας και του ανδρικού σπέρματος.’

Συμπερασματικά

Η απόφαση τεκνοποίησης είναι σημαντική για πολλά ζευγάρια και για κάποιους δεν είναι απλή υπόθεση. Για αυτό όταν δυο άνθρωποι αποφασίσουν να γίνουν γονείς πέρα από τους συναισθηματικούς παράγοντες θα πρέπει να λάβουν υπόψη τις συνθήκες και τον τρόπο  ζωής τους. Εκτός λοιπόν  από τη διατροφή σημαντικό παράγοντα αποτελεί και η καλή φυσική κατάσταση μέσω άσκησης, ο μετριασμός της παχυσαρκίας και η καλή ψυχολογική κατάσταση της γυναίκας. Είναι πολύ σημαντικό να αποβάλλεται το στρες της γονιμότητας και να αντιμετωπίζουν αυτή τη περίοδο της ζωής τους με ηρεμία και χαλαρότητα χωρίς αρνητικές σκέψεις και ένταση στη καθημερινότητα τους.

#Γονιμότητα και διατροφή

Βιβλιογραφία

Anderson, K., V. Nisenblat, and R. Norman, Lifestyle factors in people seeking infertility treatment – A review. Aust N Z J Obstet Gynaecol, 2010. 50(1).

Vander M.D., Sherman Ph.D., Luciano Ph. D., Τσακόπουλος Μ., Γελαδάς Ν., Φυσιολογία του ανθρώπου, μηχανισμοί της λειτουργίας του οργανισμού. 8η Έκδοση, Αθήνα: Ιατρικές Εκδόσεις Π.Χ. Πασχαλίδης.

Borten- Krivine I., Εφηβεία, έρωτας και σεξουαλικότητα. 2002, Αθήνα: Εκδόσεις Σαββάλας, Μετάφραση: Βαφειάδου Α.

Chavarro, J.E., et al., A prospective study of dairy foods intake and anovulatory infertility. Hum Reprod, 2007. 22(5).

https://www.fda.gov/food/metals-and-your-food/mercury-levels-commercial-fish-and-shellfish-1990-2012

Audrey J Gaskins, Sunni L Mumford, Cuilin Zhang, Jean Wactawski-Wende, Kathleen M Hovey. Effect of daily fiber intake on reproductive function: the BioCycle Study. Am J Clin Nutr. 2009 Oct; 90(4): 1061–1069. [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2744625/]

Audrey J. Gaskins, Myriam Afeiche,  Diane L. Wright, Thomas L. Toth. Dietary Folate and Reproductive Success Among Women Undergoing Assisted Reproduction.Obstet Gynecol. 2014 Oct; 124(4): 801–809.[ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4172634/]

Dobbyn S., Διατροφή και Γονιμότητα. Κάντε το χρόνο σύμμαχό σας., ed. Μ.Ε. Μαντζώρου. Πρώτη ελληνική έκδοση: Απρίλιος 2009, Αθήνα: Εκδόσεις Διόπτρα.

Michael J Cibney, Hester H Voster, Frans J Kok, Εισαγωγή στη διατροφή του ανθρώπου. 2007: Επιμέλεια: Αντωνία-Λήδα Ματάλα, Μαρία Γιαννακούλια, Επιστημονικές Εκδόσεις Παρισιανού.

Eggert, J., H. Theobald, and P. Engfeldt, Effects of alcohol consumption on female fertility during an 18-year period. Fertil Steril, 2004. 81(2)

Hande Çekici , Yasemin Akdevelioğlu. The association between trans fatty acids, infertility and fetal life: a review. Hum Fertil (Camb). 2019 Sep;22(3):154-163 [https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29383942/]

Ella Schaefer , Deborah Nock.The Impact of Preconceptional Multiple-Micronutrient Supplementation on Female Fertility. Clin Med Insights Womens Health. 2019; 12: 1179562X19843868.[ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6480978/]

F Bolúmar , J.Olsen, M.Rebagliato, L.Bisanti .Caffeine intake and delayed conception: a European multicenter study on infertility and subfecundity. European Study Group on Infertility Subfecundity. Am J Epidemiol. 1997 Feb 15;145(4):324-34.[ https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/9054236/]

Jan Eggert, Holger Theobald, Peter Engfeldt.Effects of alcohol consumption on female fertility during an 18-year period. Fertil Steril.2004 Feb;81(2):379-83[https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14967377/]

Jan Eggert , Holger Theobald, Peter Engfeldt. Effects of alcohol consumption on female fertility during an 18-year period. Fertil Steril. 2004 Feb;81(2):379-83.

[ https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14967377/]

J Olsen , F Bolumar, J Boldsen, L Bisanti. Does moderate alcohol intake reduce fecundability? A European multicenter study on infertility and subfecundity. European Study Group on Infertility and Subfecundity. Alcohol Clin Exp Res. 1997 Apr;21(2):206-12.[ https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/9113254/]